Badanie żywotności nowo powstałych mikro przedsiębiorstw w Polsce w latach 2002 - 2007

Wprowadzenie Po długim okresie spadku rośnie liczba osób samo zatrudnionych w gospodarkach wielu krajów Europy Zachodniej; jest też zauważalna tendencja do zmniejszenia się rozmiarów podmiotów. Wiele nadziei i oczekiwań pokłada się w tym trendzie. Nowe firmy kreują miejsca pracy, sprzyjają zwiększaniu efektywności, stymulują reorganizację gospodarki, wprowadzają innowacje itd. Nadzieje te będą miały szansę na spełnienie tylko wówczas, gdy nowo powstałe przedsiębiorstwa zdołają utrzymać się na rynku w dłuższym horyzoncie czasowym. Celem niniejszej pracy jest określenie cech mierzonych na poziomie podmiotu gospodarczego oraz czynników regionalnych i makroekonomicznych oddziałujących na długość prowadzenia działalności przez przedsiębiorców. Hipotezy badawcze Główny cel pracy to wskazanie jaki jest charakter zależności między wiekiem przedsiębiorstwa a jego żywotnością w pierwszej fazie cyklu życia. Wysuwam hipotezę, iż w grupie nowo powstałych miko przedsiębiorstw charakter zależności pomiędzy ryzykiem zakończenia działalności a ich wiekiem będzie przybierał kształt odwróconej litery U. Małe zagrożenie wyjściem z rynku we wczesnej fazie cyklu życia można argumentować posiadaniem przez właściciela pewnej rezerwy finansowej na wypadek jakby coś poszło nie po jego myśli. Ponadto duże znaczenie może mieć czynnik psychologiczny – chęć bycia samo zatrudnionym pomimo napotykania trudności. Czyli musi upłynąć trochę czasu zanim właściciel firmy pogodzi się z porażką i wyjdzie z rynku. W miarę wyczerpywania się początkowych zasobów, mniej efektywne firmy będą stopniowo zawieszać działalność – ryzyko będzie rosło. Po zaprzestaniu produkcji przez podmioty niewydajne, natężenie likwidacji będzie spadać. Ważną kwestią jest wskazanie, w którym momencie znajduje się maksymalne ryzyko. Można to uznać za koniec okresu naturalnej selekcji jednostek, w którym te mniej efektywne są narażone na silną konkurencję i walkę o klientów. Ponadto sprawdzono, czy zależność pomiędzy wiekiem przedsiębiorstwa a jego żywotnością zależy od charakteru prowadzonej działalności – odrębne analizy przeprowadzono dla przemysłu, budownictwa oraz handlu i usług. Wyodrębnione sektory różnią się pod względem minimalnej efektywnej skali produkcji czy kosztów wejścia na rynek, dlatego można oczekiwać, iż wpływ wieku firmy na prawdopodobieństwo utrzymania się na rynku może być różny w tych gałęziach. Przypuszczam, iż ryzyko likwidacji będzie mniej zróżnicowane w przemyśle. Koszty wejścia są tam na wyższym poziomie, przez co efekt „przypadkowego” rozpoczęcia produkcji jest mniej znaczący i tym samym kształt zależności w postaci odwróconej litery U zdecydowanie mniej wyraźny. Druga ważna kwestia dotyczy oddziaływania wielkości podmiotu gospodarczego na jego zdolność do przetrwania. Biorąc pod uwagę efekty skali produkcji, wyższą efektywność, dywersyfikację prowadzonych działań oraz łatwiejszy dostęp do lepiej wykształconych pracowników, oczekuję, iż większe przedsiębiorstwa będą cechować się wyższym prawdopodobieństwem utrzymania się na rynku. Jako pewne uzupełnienie tej hipotezy, zostanie również sprawdzony efekt oddziaływania tego czynnika na ryzyko zakończenia działalności w rozbiciu na sektory gospodarki. Biorąc pod uwagę, iż minimalna efektywna skala produkcji jest największa w przemyśle, to spodziewam się, iż właśnie w tej działalności oddziaływanie wielkości podmiotu będzie najsilniejsze. W pracach podejmujących problem żywotności małych przedsiębiorstw dużo uwagi poświęcono kapitałowi ludzkiemu właściciela. Oczekuję, iż małe podmioty, które są zarządzane przez osoby lepiej wykształcone, będą charakteryzować się mniejszym ryzykiem zakończenia działalności. Ponadto miernikiem jakości kapitału ludzkiego właściciela będzie poprzednio wykonywane zajęcie. Zajmowanie stanowiska kierowniczego w przeszłości pozytywnie oddziałuje na żywotność firmy. Natomiast bycie osobą bezrobotną może powodować, iż pomysł na samozatrudnienie jest konsekwencją trudności w znalezieniu pracy w charakterze pracownika najemnego. Tym samym rozpoczęcie działalności jest mniej przygotowane i przemyślane, a założyciel firmy zwykle dysponuje mniejszymi środkami, co będzie powodować wyższe ryzyko likwidacji w pierwszej fazie cyklu życia. Jako hipotezy dodatkowe odnoszące się do osoby właściciela przedsiębiorstwa zostaną przeanalizowane kwestie związane z jego płcią oraz wiekiem. Kobiety i mężczyźni decydujący się na założenie własnej firmy kierują się innymi celami. Dla kobiety własny biznes jest częścią szerszej perspektywy, na którą składa się przede wszystkim rodzina. Wzrost i rozwój firmy nie jest tutaj głównym katalizatorem działań – starają się zarządzać swoim biznesowym przedsięwzięciem w taki sposób, aby nie pozostawało to w konflikcie z życiem rodzinnym. Tym samym oczekuję, iż firmy koordynowane przez mężczyzn będą cechować się większą żywotnością. Wiek założyciela firmy wyraża dwa bardzo ważne czynniki – poziom doświadczenia oraz nastawienie do ryzyka. Osoby młodsze są skłonne do podjęcia większego ryzyka, mają zwykle mniejsze zdolności finansowe oraz cechują się mniejszym doświadczeniem biznesowym. Tym samym firmy zarządzane przez takich właścicieli powinny cechować się niższym prawdopodobieństwem przetrwania. Ważną kwestią badawczą jest ocena wpływu warunków regionalnych na żywotność nowo powstałych mikro przedsiębiorstw w Polsce. Zagadnienie to rozważano w kilku aspektach: poziom urbanizacji wyrażający po części chłonność rynku (gęstość zaludnienia), ekonomiczny poziom życia (średni poziom wynagrodzeń, bezrobocie), siła konkurencji (liczba przedsiębiorstw w danej branży) oraz bariery wejścia (stopa wejścia nowych podmiotów gospodarczych w danej branży). Wyższy poziom życia, będący nijako oszacowaniem możliwości konsumpcyjnych lokalnej społeczności, powinien zmniejszać ryzyko zakończenia działalności. Tym samym przewiduję, iż wyższe dochody oraz niższa stopa bezrobocia powinny dodatnio oddziaływać na żywotność przedsiębiorstw. Jednakże w przypadku tej drugiej zmiennej można wskazać również przesłanki dla przeciwnego charakteru zależności. Wysokie bezrobocie w regionie może powodować, iż właściciel nie będzie chciał zaprzestać własnej działalności, gdy ta nie będzie przynosiła oczekiwanych zysków, z obawy przed trudnością w znalezieniu pracy jako pracownik najemny. Gęstość zaludnienia wyrażająca chłonność rynku powinna oddziaływać pozytywnie na żywotność nowo powstałych przedsiębiorstw. Z drugiej strony, wyższe zaludnienie występuje w obszarach miejskich, gdzie jest również silniejsza konkurencja, wyższe koszty prowadzenia działalności czy bardziej wymagający klient. Dlatego na danych zagregowanych, bez rozróżniania na charakter prowadzonej działalności, ciężko prognozować na temat wpływu tej zmiennej. Dodatkowym celem badawczym dotyczącym tego czynnika jest sprawdzenie, czy jego wpływ zależy od charakteru prowadzonej działalności. Położenie ma szczególnie duże znaczenie w branży usługowej i handlowej – ważny jest łatwy dostęp do rynku zbytu. Miernikiem nasycenia rynku oraz poziomu konkurencji jest ogólna liczba firm działających w danej branży w regionie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oczekuję, iż zmienna będzie redukować żywotność nowo powstałych podmiotów gospodarczych. Choć z drugiej strony duża liczba przedsiębiorstw w powiecie może wyrażać również silniejszy popyt, co oczywiście powinno pozytywnie stymulować zdolność firmy do utrzymania się na rynku. Jednak zdaniem autora, pierwszy efekt jest dużo bardziej istotny. Stopę wejścia nowych podmiotów gospodarczych można uznać za oszacowanie barier wejścia, jak i natężenia konkurencji. Duży udział nowo powstałych przedsiębiorstw implikuje, iż bariery wejścia nie są tutaj istotne. Ale z drugiej strony będzie to oznaczać wysoki stopień konkurencji – podmioty już istniejące, chcąc utrzymać swój udział w rynku, będą zwalczać nowe firmy. W zależności od tego, który z efektów jest lepiej mierzony przez ten czynnik, to wpływ na żywotność będzie pozytywny lub negatywny. Jako dopełnienie analizy wpływu czynników regionalnych na żywotność nowo powstałych przedsiębiorstw, podstawowy model ekonometryczny został rozszerzony o efekty losowe mierzone na poziomie regionu. Pozwoliło to na uszczegółowienie wpływu lokalizacji firmy na jej żywotność w dwóch aspektach. Po pierwsze, dało odpowiedź na pytanie, w których obszarach Polski są bardziej sprzyjające warunki dla prowadzenia własnego biznesu w długim horyzoncie czasowym. Umożliwiło sprawdzenie, czy ściana wschodnia, uważana za tereny zacofane, o niższym poziomie infrastruktury, stwarza gorsze warunki dla funkcjonowania małych podmiotów gospodarczych. Druga kwestia, to porównanie zdolności do utrzymania się na rynku przez przedsiębiorstwa, które mają siedziby w największych miastach z podmiotami działającymi na ich peryferiach. Hipoteza badawcza jest następująca. Firmy zlokalizowane w pobliżu wielkich aglomeracji, będą zyskiwać na łatwym dostępie do dużego rynku zbytu, przy jednocześnie niższych kosztach prowadzenia działalności. Bardzo istotnym czynnikiem warunkującym żywotność nowo powstałych przedsiębiorstw jest sektor, w którym prowadzona jest działalność. Model Murraya [25] implikuje, że w gałęziach o wyższym koszcie wejścia żywotność firm będzie zdecydowanie większa. Tym samym prawdopodobieństwo wyjścia z rynku dla mikro przedsiębiorstw zajmujących się usługami i handlem powinno być wyższe niż dla firm prowadzących działalność przemysłową. Ponadto jako dodatkowy cel badawczy autor stawia sobie sprawdzenie, czy wpływ wszystkich rozważanych czynników jest podobny w badanych trzech sektorach. Na przykład, biorąc pod uwagę fakt, iż korzyści ze skali produkcji odgrywają mniejszą rolę w usługach i handlu, to w tej branży efekt oddziaływania wielkości przedsiębiorstwa powinien być mniejszy. Pozostałe hipotezy mają mniejsze znaczenie ekonomiczne i poniekąd są bardziej oczywiste, dlatego zostają omówione pobieżnie. Firmy powstałe na bazie istniejącej firmy będą miały większe prawdopodobieństwo przetrwania, gdyż mogą czerpać z doświadczenia, bazy klientów i zagregowanego potencjału tkwiącego w podmiocie. Im bardziej skomplikowana forma prawna przedsiębiorstwa, tym większe prawdopodobieństwo przetrwania. Wiąże się to przede wszystkim ze swobodniejszym dostępem do kredytów z instytucji finansowych. Ponadto takie firmy są zwykle większe i dysponują większym kapitałem. Ponoszenie nakładów inwestycyjnych, jako sygnalizacja dobrej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i planów ekspansyjnych w przyszłości, będzie pozytywnie oddziaływało na długość funkcjonowania. Marginalnie w badaniu empirycznym zostało potraktowane oddziaływanie sytuacji makroekonomicznej na żywotność przedsiębiorstw. Jest to przede wszystkim konsekwencją specyfiki okresu, którego dotyczą analizowane dane. Na lata 2003 – 2007 przypada ożywienie gospodarcze. Odnotowano wówczas dodatnią dynamikę PKB, rokrocznie niższy poziom bezrobocia i stabilizację inflacji na niskim poziomie. Pewną próbą uchwycenia wpływu cyklu koniunkturalnego jest umieszczenie w modelu ekonometrycznym zmiennej wyrażającej zmianę średniego poziomu wynagrodzeń w powiecie. Im wyższy wzrost poziomu zarobków, tym lepsza sytuacja ekonomiczna w regionie i tym samym wzrost popytu, co powinno przełożyć się na spadek prawdopodobieństwa zakończenia działalności. Kolejna kwestia to czy wejście na rynek odbyło się w momencie ożywienia czy recesji. Firmy rozpoczynające działalność w okresach lepszej koniunktury natrafiają na bardziej sprzyjające warunki popytowe, przez co łatwiej im przetrwać początkowy, najtrudniejszy okres funkcjonowania. Badane firmy rozpoczynały działalność w roku 2002 i 2003. Lepsza sytuacja makroekonomiczna była w roku 2003, więc przypuszczam, iż kohorta nowych podmiotów gospodarczych, która weszła na rynek właśnie w tym momencie natrafiła na korzystniejsze warunki popytowe oraz ogólne stymulujące rozwój i zdolności do utrzymywania się na rynku. Opisując cele do zrealizowania i hipotezy poddane weryfikacji w badaniu empirycznym, nie sposób pominąć wskazania czynników, których efekt oddziaływania nie został uwzględniony z powodu braków danych. Po pierwsze autor ubolewa, iż nie można było bardziej wnikliwiej analizie poddać wpływu kapitału ludzkiego. Kwestionariusz nie zawierał pytań, czy właściciel przed założeniem firmy przechodził szkolenia ukierunkowane na prowadzenie własnego biznesu lub ogólnie podnoszące kwalifikacje oraz jak długo pracuje w branży, w której rozpoczął działalność. Ponadto zabrakło informacji o tym, czy ktoś z jego najbliższego otoczenia (rodzina, partner, znajomi) prowadzi obecnie lub w przeszłości własną firmę. W literaturze przedmiotu jest to czynnik postrzegany jako silnie stymulując wzrost i żywotność małych podmiotów gospodarczych. Szczególnie ciekawa wydaje się analiza tego czynnika właśnie w Polsce – kraju postkomunistycznym, gdzie historia małej przedsiębiorczości jest stosunkowo krótka w porównaniu z Europą Zachodnią. Druga ważna kwestia pominięta w części empirycznej, to prowadzenie działalności innowacyjnej przez mikro przedsiębiorstwa. Niestety nie uwzględniono w kwestionariuszu żadnych pytań dotyczących poziomu wydatków na badania i rozwój oraz tego czy wprowadzane są innowacje. Tym samym nie można prześledzić wpływu natężenia działań innowacyjnych w grupie mikro przedsiębiorstw na ryzyko zakończenia działalności. Kolejne zagadnienie to jakie jest natężenie działań innowacyjnych w sektorze, w którym firma działa. W gałęziach, gdzie innowacyjność ma duże znaczenie, małe przedsiębiorstwa są bardziej narażone na bankructwo w pierwszej fazie cyklu życia. Z drugiej strony, jeśli uda im się utrzymać na rynku, to będą wzrastać szybciej w porównaniu z jednostkami działającymi w branżach o mniejszym natężeniu działań innowacyjnych. Niestety statystyka publiczna nie dostarcza danych o poziomie wydatków na badania i rozwój oraz liczbie wprowadzonych innowacji na poziomie sektora dla poszczególnych jednostek terytorialnych. Dane W analizie wykorzystano dane panelowe dotyczące nowo powstałych małych przedsiębiorstw w Polsce, które rozpoczęły działalność w latach 2002 – 2006. Zostały one udostępnione na potrzeby badania przez GUS. Celem podjętych badań nowych przedsiębiorstw przez GUS jest obserwacja procesów ich powstawania, a także profilu i skali prowadzonej przez nie działalności oraz możliwości utrzymania się na rynku w pierwszych latach po rejestracji [39]. Badanie składa się na dany pięcioletni cykl i jest powtarzane jesienią każdego roku. W pierwszym roku obserwacją podlegają przedsiębiorstwa zarejestrowane jako nowe w roku poprzednim. Od drugiego do piątego roku analizą objęte są te firmy ze zbiorowości początkowej, które w momencie obserwacji prowadzą działalność gospodarczą. Pierwszy cykl badań objął przedsiębiorstwa powstałe w roku 2002. Po raz pierwszy poddano je analizie we wrześniu 2003. W następnych czterech latach (2004 – 2007), spośród podmiotów zarejestrowanych w 2002 roku, analizowano tylko te jednostki, które w momencie przeprowadzania badania były aktywne. W miejsce jednostek nieaktywnych nie losowano nowych podmiotów, przez co liczebność próby corocznie ulegała zmniejszeniu. W roku 2004 dołączono do analizy grupę przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność w roku 2003. Podobnie czyniono w kolejnych latach, tak więc w roku 2007 obserwowano firmy, które rozpoczęły działalność w latach 2002 – 2006 i dalej pozostawały aktywne [103, s. 14 – 16]. Przedmiotem badania są mikro przedsiębiorstwa, czyli jednostki zatrudniające co najwyżej dziewięciu pracowników. Od roku 2005 dołączono do analizy firmy o liczbie pracujących od 10 do 49 osób. Badania jednostek powstałych w latach 2002 – 2003 (czyli pierwszy raz obserwowano je odpowiednio w roku 2003 i 2004) obejmowały podmioty prowadzące działalność z zakresu górnictwa (sekcja C), przetwórstwa przemysłowego (sekcja D), wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, wodę (sekcja E), budownictwa (sekcja F), handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego (sekcja G), hoteli i restauracji (sekcja H), transportu, gospodarki magazynowej i łączności (sekcja I), obsługi nieruchomości, wynajmu i usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (sekcja K). Zakres podmiotowy następnych badań (czyli jednostek powstałych w kolejnych latach 2004 – 2006) został rozszerzony nie tylko z uwagi na wielkość jednostek, ale również rodzaj podejmowanej działalności i obejmował, oprócz wymienionych powyżej, następujące dziedziny: pośrednictwo finansowe (sekcja J), edukacja (sekcja M), ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N) oraz działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała (sekcja O). Ze względu na zmianę doboru jednostek do próby, w szczególności chodzi tu o wielkość przedsiębiorstwa, podjęto decyzję o wyróżnieniu dwóch zbiorowości: firmy powstałe w latach 2002 – 2003 oraz 2004 – 2007. W tej pracy zaprezentowano wyniki badań dla pierwszego z wymienionych okresów. Połączenie firm powstałych w latach 2002 – 2003 na przykład z tymi, które rozpoczęły działalność w roku 2004 należy uznać za niewłaściwe ze względu na fakt, iż w próbie nowych przedsiębiorstw (zarejestrowane w 2004) w porównaniu ze „starymi” będą nad reprezentowane średnie firmy zatrudniające powyżej 9 pracowników. Może to zaburzać wyniki estymacji modeli wyjaśniających żywotność przedsiębiorstw, gdyż wiek i wielkość firmy w tego typu analizach są postrzegane jako najważniejsze determinanty. Na potrzeby niniejszej pracy, szczegółowa klasyfikacja prowadzonej działalności zaprezentowana przez GUS, została poddana agregacji: przemysł (sekcje C, D, E), budownictwo (sekcja F) oraz handel i usługi (sekcje G, H, J i K). Obszerna ankieta skonstruowana przez pracowników GUS zawiera szereg pytań dotyczących między innymi: - stanu aktywności ekonomicznej jednostki, - formy prawnej, rodzaju i zasięgu terytorialnego prowadzonej działalności, - warunkach rozwoju i możliwościach kontynuacji podjętej przez przedsiębiorców działalności, w tym napotykanych przez nich trudnościach (rozważano przeszkody typu popytowego – ograniczające sprzedaż wyrobów i usług, oraz podażowego – ograniczające produkcję). Ponadto w każdym z pierwszych badań danej populacji zbierano informacje o sposobie powstania przedsiębiorstwa (nowe lub powstałe na bazie jednostki już istniejącej) oraz wybrane dane charakteryzujące właściciela podmiotu gospodarczego (w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, spółki cywilnej, jawnej lub partnerskiej): płeć, wiek, wykształcenie i charakter poprzedniej pracy. Aparat narzędziowy badań empirycznych Zastosowanie modeli trwania do analizy żywotności przedsiębiorstw jest powszechne w literaturze światowej. W Polsce natomiast, w świetle wiedzy autora, opracowanie to jest unikalne na tym polu. Przyczyną tego stanu rzeczy jest ograniczony dostęp do danych panelowych o sytuacji i perspektywach rozwojowych podmiotów gospodarczych. Pracę tę można uznać za znaczący wkład do literatury podnoszącej kwestię żywotności przedsiębiorstw w Polsce, ze względu na zastosowanie szerokiej gamy narzędzi statystycznych przystosowanych do analizy danych o takiej specyfice. Wyróżnia się trzy podstawowe podejścia do modelowania czasu oczekiwania na wystąpienie zjawiska: nieparametryczne, semiparametryczne oraz parametryczne. Pierwsze z nich bazuje na filozofii „niech przemówią dane”. Nie robi się tutaj żadnych formalnych założeń na temat rozkładu. Efekt zmiennych objaśniających nie jest modelowany bezpośrednio – nie definiuje się ich sposobu oddziaływania na moment wystąpienia zaprzestania działalności. Metody semiparametryczne bazują na informacji z próby o kolejności pojawiania się likwidacji poszczególnych przedsiębiorstw. Podobnie jak w podejściu nieparametrycznym, nie zakłada się konkretnego rozkładu opisującego długość funkcjonowania firmy. Przedrostek „semi” wziął się stąd, iż parametryzowany jest wpływ zmiennych objaśniających, czyli pozostaje parametryczny komponent w analizie. W medelowaniu parametrycznym wynik jest w dużej mierze determinowany przez założenie na temat rozkładu czasu oczekiwania. Jeżeli modele parametryczne zapewniają dobre dopasowanie do analizowanego zjawiska, to zaowocuje to bardziej precyzyjnymi oszacowaniami charakterystyk opisujących żywotność firm. Jeśli natomiast jest on dobrany w sposób nieprawidłowy, to może to prowadzić do niezgodnych estymatorów. Wyniki badań empirycznych – weryfikacja hipotez Za główny wynik rozprawy doktorskiej, związany bezpośrednio z demografią przedsiębiorczości, należy uznać powszechność zjawiska założenia własnej firmy, a z drugiej strony wysokie ryzyko zaprzestania działalności w pierwszej fazie cyklu życia, gdy następuje stopniowe wyczerpywanie się zasobów zgromadzonych w chwili rozpoczęcia funkcjonowania. Tym samym bariery wejścia mają o wiele mniejsze znaczenie niż te hamujące rozwój i zwiększanie udziału w rynku. Zaraz po rozpoczęciu działalności ryzyko likwidacji rośnie i przyjmuje lokalne maksimum dla około 20 miesiąca funkcjonowania. Następnie maleje i zaczyna ponownie rosnąć po przekroczeniu 40 – 50 miesięcy. Stosunkowo niewielkie ryzyko upadłości w pierwszej fazie cyklu życia wynika przede wszystkim z zapasu kapitału zgromadzonego w momencie rozpoczęcia funkcjonowania. W miarę ubywania zasobów oraz obserwacji wyników osiąganych przez firmę, jeśli właściciel uzna je za niewystarczające, to zdecyduje się na likwidację biznesu. Ponowny wzrost natężenia wychodzenia z rynku w późniejszym okresie dowodzi, iż małe podmioty gospodarcze cechują się krótkim okresem funkcjonowania. Podkreślenia wymaga również fakt, iż charakter zależności pomiędzy wiekiem firmy a ryzykiem likwidacji jest zbliżony pomiędzy

Przykład realizacji fragmentu systemu zarządzania siecią telekomunikacyjną. Referaty Problemowe, 1991, zeszyt 105

W referacie przedstawiono koncepcję sieci zarządzania telekomunikacją, opartą na architekturze OSI (Open Systems Interconnection). Omówiono zarządzanie w środowisku OSI i model zarządzania systemami otwartymi. Zdefiniowano model elementu sieci zarządzania, który następnie stał się bazą dla realizacji fizycznych urządzeń składających się na model fragmentu systemu zarządzania dla sieci telekomunikacyjnej

Electrical polarization switching in bulk single crystal GaFeO3_{3}

The electrical polarization switching on stoichiometric GaFeO$_{3}$ single crystal was measured, and a new model of atomic displacements responsible for the polarization reverse was proposed. The widely adapted mechanism of polarization switching in GaFeO$_{3}$ can be applied to stoichiometric, perfectly ordered crystals. However, the grown single crystals, as well as thin films of Ga-Fe-O, show pronounced atomic disorder. By piezoresponse force microscopy, the electrical polarization switching on a crystal surface perpendicular to the electrical polarization direction was demonstrated. Atomic disorder in the crystal was measured by X-ray diffraction and M\"ossbauer spectroscopy. These measurements were supported by ab initio calculations. By analysis of atomic disorder and electronic structure calculations, the energies of defects of cations in foreign cationic sites were estimated. The energies of the polarization switch were estimated, confirming the proposed mechanism of polarization switching in GaFeO$_{3}$ single crystals

AN ASSESSMENT OF THE EFFECTIVENESS A PHYSICAL CURING METHODS OF MOULDING SAND BONDED BY BINDER BASED ON STARCH AND ALUMINOSILICATES

In this study, based on results of determination selected properties of moulding sand such as permeability, tensile strength and wear resistance, the effectiveness of curing methods: by conventional heating and by innovative of microwave curing were compared. The tested moulding sand used to research was composition of silica sand with a commercial binder in the form of Albertine F/1 (Hüttenes Albertus). This binder is a mixture of swellable in water starch derivatives and aluminosilicates. Binding in the moulding sand was occurred by evaporation of the solvent from samples (water).Based on the obtained results were showed a dependence of the properties of moulding sand and selected methods of physical cure, especially after 1 and 4 hours of cured samples storage. However, after 24 hours of samples storage, as apparent from the analysis of the obtained results, both used curing methods are almost the same effective, and marked differences in the properties of the moulding sands were located in the range of measurement uncertainty. Using electromagnetic waves in the microwave range was possible significantly reduce the time of curing and the energy of the drying process

Ostre poporodowe wynicowanie macicy — opis przypadku i przegląd literatury

Poporodowe wynicowanie macicy jest bardzo rzadkim powikłaniem trzeciego okresu porodu, w wyniku którego dochodzi do wstrząsu krwotocznego. Występuje z częstością około 1:20 000 przypadków. W artykule przedsta- wiono opis przypadku wynicowania macicy, którą po nieudanej próbie ręcznej repozycji odprowadzono operacyjnie metodą Huntingtona.

Kompleksowa ocena ryzyka pacjentów z migotaniem przedsionków — czy tylko skale CHA2DS2-VASc i HAS-BLED?

Non-valvular atrial fibrillation (AF) is an important clinical risk factor. In addition to described increased risk of stroke, atrial fibrillation also carries an increased risk of myocardial infarction or other major cardiovascular events or death. To evaluate the risk of thromboembolic events in patients with AF for many years, two scales were applied: the CHADS2 and CHA2DS2-VASc. To assess the bleeding risk in these patients, the HAS-BLED score is the most commonly used. By analyzing data from a number of clinical studies it was demonstrated that both scales predict the risk of complications, and can be used to stratify the risk of subsequent myocardial infarction, stroke and death in patients with a history of acute coronary incidents. Additionally it was proven that the CHA2DS2-VASc score may be supplemented by additional risk factors such as obstructive sleep apnoea, which constitute a risk factor for ischaemic stroke in patients with AF and may further improve the predictive value scale CHA2DS2-VASc. The search for new, more detailed scores assessing patients with AF inspired the formation of scales such as 2MACE, which allowed cardiovascular risk stratification, SAMe-TT2R2, which helped identify factors affecting the efficacy of oral anticoagulation with vitamin K antagonists, or APPLE score used to assess the risk of recurrent arrhythmia in patients after catheter ablation of AF.Niezastawkowe migotanie przedsionków (AF) jest istotnym problemem klinicznym. Oprócz wielokrotnie opisywanego zwiększenia ryzyka udaru mózgu AF niesie ze sobą także podwyższone ryzyko zawału serca oraz innych istotnych zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonu. Do oceny ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych u pacjentów z AF od wielu lat stosuje się dwie skale — CHADS2 i CHA2DS2-VASc, natomiast do oceny ryzyka krwawienia u tych chorych najczęściej wykorzystuje się skalę HAS-BLED. Analizując wiele badań klinicznych dowiedziono, że obie skale ryzyka powikłań udaru mózgu mogą posłużyć do stratyfikacji ryzyka kolejnego zawału serca, udaru mózgu i zgonu u chorych po przebytych ostrych incydentach wieńcowych. Dodatkowo udowodniono, że skala CHA2DS2-VASc może być uzupełniona o dodatkowe elementy ryzyka, takie jak na przykład obturacyjny bezdech senny, które stanowią czynnik ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu u pacjentów z AF oraz dodatkowo mogą poprawiać wartość predykcyjną skali CHA2DS2-VASc. Poszukiwanie nowych, jeszcze bardziej szczegółowych skal oceny pacjentów z AF zainspirowało powstanie takich skal, jak skala 2MACE, która umożliwiła stratyfikację ryzyka sercowo-naczyniowego, skala SAMe-TT2R2, która pozwoliła określić czynniki wpływające na skuteczność doustnej terapii przeciwkrzepliwej antagonistami witaminy K, czy skala APPLE, służąca do oceny ryzyka nawrotu zaburzeń rytmu serca po przebytej ablacji AF

Does obstructive sleep apnoea influence BNP concentrations in atrial fibrillation patients?

Background B-type natriuretic peptide (BNP) is a biomarker commonly used in diagnosing and assessing prognosis in heart failure patients. Its concentration can be elevated in various conditions associated with excessive heart wall stretch including atrial fibrillation and obstructive sleep apnoea (OSA). The aim of the study was to assess if BNP levels in atrial fibrillation patients are associated with the value of apnoea-hypopnea index (AHI). Material and methods Study population were consecutive patients with atrial fibrillation, who underwent overnight sleep study, and had blood taken for BNP concentration assessment. Subsequently, patients were divided into group according to AHI: Group I (< 5/h), Group II (5–15/h), and Group III (> 15/h). Results Analysis covered 158 patients (males, 64.6%; mean age, 58.3 ± 9.2 years). 83 (52.5%) patients had AHI < 5/h, Group II consisted of 44 (27.9%), and Group III of 31 (19.6%) patients. Mean BMI and neck circumference rose with AHI value severity. BMI was as follows 28.7 ± 4.3, 30.7 ± 4.7, and 31.8 ± 5.2 kg/m2 (p for trend < 0.01), while neck circumference was 39.2 ± 3.5, 41.5 ± 3.9, and 41.2 ± 3.2 cm, (p for trend = 0.001) for Group I, II, and III respectively. BNP concentration was the lowest in Group I (53.0 ± 57.0 pg/mL), in middle ranges in Group II (69.2 ± 89.9 pg/mL), and the highest in patients with AHI > 15 (104.0 ± 150.8 pg/mL; p for trend = 0.03). Conclusions Majority of patients with atrial fibrillation have AHI < 5/h and these generally have lower BMI, and neck circumference. Patients who have AHI exceeding ≥ 5/h BNP levels tend to be elevated, and its values rise along with AHI

Palliative surgery in cases of unresectable pancreatic head cancer

Wstęp. W niniejszej pracy omówiono postępowanie paliatywne u chorych z nieresekcyjnym rakiem głowy trzustki. Celem pracy było porównanie różnych rodzajów operacji, wykonywanych przy braku możliwości leczenia radykalnego. Materiał i metody. Analizie poddano 108 chorych z rakiem głowy trzustki, których operowano w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej w latach 1995-2004. U 94 chorych śródoperacyjnie stwierdzono nieresekcyjność zmiany bez naciekania dwunastnicy. Chorych tych podzielono na 2 grupy: w pierwszej (60 chorych) wykonano zespolenie odbarczające drogi żółciowe, a w drugiej (34 chorych) - zespolenie odbarczające drogi żółciowe i dodatkowo zabieg drenujący żołądek. W obu grupach operowanych chorych porównano średni czas pobytu w szpitalu, częstość występowania powikłań chirurgicznych i śmiertelność. Wyniki. Obydwie grupy chorych były porównywalne pod względem wieku i płci. Chorzy po operacji zespolenia żółciowego przebywali w szpitalu średnio 19,2 ± 7,9 dnia, a po zabiegu uzupełnionym o profilaktyczne zespolenie żołądkowo-jelitowe - 18,1 ± 9,1 dnia. Porównując częstość powikłań pooperacyjnych i śmiertelność w grupach, nie stwierdzono pomiędzy nimi różnic istotnych statystycznie. Wnioski. Tradycyjnie stosowany w zabiegach paliatywnych przy zaawansowanym raku trzustki drenaż dróg żółciowych można rozszerzyć o zespolenie żołądkowo-jelitowe bez ryzyka zwiększenia częstości powikłań pooperacyjnych.Background. The authors discuss surgical palliative procedures in patients with unresectable pancreatic head cancer. Aim of the study is to compare diffrent surgical procedures in respect of postoperative complication and mortality rate in cases, when the radical treatment was not possible. Material and methods. We analysed 108 patients who underwent surgery for the pancreatic head cancer in Department of General and Transplant Surgery of the Medical University in Łódź between years 1995 and 2004. Of those in 94 cases unresectable lesion without duodenal involvement was detected during surgery. The patients were divided into two groups - in the first group of 60 - biliary by-pass procedure has been done and in the second group of 34 - similiar procedure with gastroenterostomy. We compared the frequency of postoperative complications and mortality rate in mentioned above groups. Results. Patients, who underwent combined biliary and gastric by-pass remained in hospital for 18.1 ± 9.1 and following biliary by-pass alone - 19.2 ± 7.9 days. There were no statistically significant differences between these groups while the complication frequency and mortality rate were found similar. Conclusions. In advanced pancreatic cancer, traditionally executed biliary drainage can be extended by a gastro-jejunostomy without the increased risk of post-operative complications or mortality